Bu resesyon sözcüğünü daha çok duyacağız gibi görünüyor. En azından 2008 yılının ilk yarısında resesyon lafı ağzımızdan düşmeyecek.
Resesyon sözcüğünü Türkçeye durgunluk olarak çeviriyoruz. İktisadi faaliyetin yavaşlaması, büyüme oranının kısa süre için çok küçük hatta negatif rakamlarla ölçülebilecek düzeye gerilemesi olarak tanımlanıyor. Şimdilerde bu kısa süre peş peşe iki çeyrek olarak tarif ediliyor. 2008 yılına resesyon vurgusuyla başlanması bizden kaynaklanmıyor. Türkiye ekonomisi açısından, en azından şimdilik, büyüme hızının negatife dönme olasılığı yok. Esas sorun ABD ekonomisinde. Geçen yılın sonuna kadar ABD'de resesyon olasılığı tartışılıyor, bu olasılığın düşük olduğunu savunanların sesi daha gür çıkıyordu. 2008'in ilk haftasında açıklanan yeni veriler bu tablonun ters dönmesine yol açtı. Artık ABD'de resesyon olacağını kabul edenlerin sesi daha çok duyuluyor.
* * * ABD'den bize ne deyip geçecek halimiz yok. Amerikan ekonomisinin durgunlaşması yaygın ve güçlü etkiler doğurabilecek kadar önemli bir olay. Bizi de etkileyecek. Bu nedenle Türkiye ekonomisine ilişkin 2008 senaryosunu dış ağırlıklı ve resesyon vurgulu bir senaryo olarak kurgulamak durumundayız. Kendi adıma ABD ekonomisinde ciddi bir durgunluk yaşanacağını düşünüyorum. Son tahminler 2008 yılında büyüme hızının yüzde 0.8'e kadar gerileyebileceğini söylüyor. Yılın ilk iki çeyreğinin çok küçük rakamlı negatif büyüme hızlarıyla geçileceğini öngören tahminler de var. Tüm bunlar 2008'in ilk yarısında ABD'de en azından yumuşak bir resesyon yaşanacağına işaret ediyor. Sorun bu boyutta ve bu düzeyde kalırsa fazla bir mesele yok. 2008 başında ABD dışındaki ekonomilerde henüz bir durgunlaşma belirtisi yok. Çin, Hindistan gibi yeni motor ülkelerde büyüme hâlâ güçlü. Buna bağlı olarak dünya ticareti de oldukca canlı. Bu koşullarda kısa süreli yumuşak bir ABD resesyonu dünya ekonomisinde belki bir yavaşlama esintisi yaratır ama bunun ötesinde bir tahribata neden olmaz diye düşünmek doğru olur. ABD ekonomisindeki resesyonun derinleşmesi ve daha uzun süreye yayılması halinde dünya ekonomisi ve tabii bizim açımızdan ciddi sorunlar doğar.
* * * Bugün itibariyle sorun artık ABD'de resesyon olasılığını tartışmak değil. Şu veya bu şekilde bir durgunlaşma olacağını kabullenip, bunun dozunu ve süresini tartışmak gerekir. Bu noktada üç sorunun irdelenmesi yolumuzu bulmamıza yardım edebilir diye düşünüyorum. Sorulardan birisi 2007 ikinci yarısından bu yana ABD ekonomisini etkilemekte olan ve resesyon sürecinin tetikleyicisi işlevini gören mali krizin 2008'de nasıl seyredeceğidir. İkinci soru bu krizle baş edebilmek için uygulamaya konan önlemlerin enflasyon beklentisini nasıl etkileyeceğidir. Benim boşanma başkalarının ayrışma dediği (decoupling) sürecinin ne kadar etkili olacağı sorusu da kaçınılmaz olarak üçüncü soruyu oluşturuyor.
Eğer mali kriz aşılamaz ve tüm yılı etkisi altında tutarsa; buna karşı alınan önlemler enflasyon beklentisini uyarıp, enflasyon baskısı yaratırsa; ekonomiler arasında öngörülen ayrışma gerçekleşmezse 2008'de önce ABD'nin ardından dünya ekonomisinin durgunluğun ötesine taşan bir depresyon baskısı altında kalacağını beklememiz gerekir. Bu olabilecek en kötü senaryodur.
Bu bir olasılık. İlla böyle olması da şart değil. Örneğin, mali kriz banka sistemini zafiyete uğratmadan kontrol altına alınır, resesyonu dizginleyecek para ve maliye politikaları devreye sokulur, bunların aşırı bir enflasyon baskısı yaratması engellenir ve ABD dışı ekonomiler ayrışarak bu olan bitene rağmen büyüme tempolarını sürdürürlerse bunun tam tersi, görece daha olumlu bir senaryo çıkar ortaya. Süreci ABD'de yılın ilk yarısında etkisini gösterecek resesyonist bir baskı, sermaye hareketlerinde geçici bir yavaşlama, dünya ticaretinde sınırlı bir hız kesme ile geçip, 2008 yılını beklenenden daha olumlu koşullarda bitirmek de mümkün olabilir. Bu da bir olasılık.
Bu senaryoların hangisi gerçekleşir derseniz cevabı basit. Muhtemelen bu iki senaryonun bir bileşkesi gerçekleşecektir. Bileşkenin nasıl bir şey olacağını kestirebilmek için ABD büyüme hızını, enflasyon oranlarını ve ABD dışı ekonomilerin büyüme performanslarını yakından izlemek gerekecektir. Dedik ya, hayat artık eskisi kadar kolay değil. 2008 belirsiz, riskli ve yorucu geçecek. Şimdilik kesin olan bu.
0 yorum:
Yorum Gönder