Factoring Çeşitleri Nelerdir?

Satıcı ve alıcının aynı veya farklı ülkelerde bulunması, satıcının faktoring hizmetlerinden yararlanma biçimi, tarafların sözleşmede bazı koşulları belirlemesi sonucu oluşan değişik faktoring türlerinin başlıcaları aşağıda açıklanmaktadır.
Tarafların aynı veya farklı ülkelerde bulunuşu itibariyle faktoring, ulusal ve uluslararası olmak üzere iki ayrı başlık altında toplanmaktadır.
Ulusal faktoring: Bir faktoring işleminde yer alan tüm tarafların (alıcı, satıcı ve faktor) aynı ülkede bulunduğu ortamda satıcı firmanın kredili satışlarından doğan senede bağlı alacaklarını faktor'a devrederek alacaklarının bir kısmını veya tamamını nakde çevirmesidir. Ülkemizdeki uygulamada; yurtiçi (ulusal) faktoring işlemleri kabil-i rücu ve gayrikabil-i rücu olmak üzere iki grupta toplanmaktadır.
Uluslararası faktoring: Satıcı ve alıcının farklı ülkelerde olduğu, satıcının alacaklarının takip ve tahsilinin faktor tarafından yapıldığı durumda söz konusu olup, ticari işlemin ihracat veya ithalat oluşuna gore, uluslararası faktoring'i ihracat ve ithalat faktoring'i olarak iki ayrı grupta toplamak mümkündür. Ulusal ve uluslararası faktoring'de mekanizmanın aynı olmasına rağmen, uluslararası faktoring'de alıcının ödemeleri yaptığı muhabir bir kuruluş da (banka, faktor'un şubesi veya aracı durumda başka bir faktor) devreye girmektedir.
İhracat faktoring'i: İhracata yönelik faktoring işlemleri; gayrikabil-i rücu ve kabil-i rücu olmak üzere iki alt gruba ayrılmaktadır.

Gayrikabil-i rücu ihracat faktoring'i: Gayri kabil-i rücu ihracat faktoring'in işleyişi aşağıdaki aşamalara göre gerçekleşmektedir:
*Satıcı (ihracatçı), bir faktoring kuruluşuna (faktor) başvurarak yurt dışında bulunan ve müşterisi olan ithalatçı firmanın adını ve ihtiyacı olan limiti (ihracatçının vadesinde ithalatçı bazında oluşacak alacak tutarı) bildirir.
*Faktor, alıcının (ithalatçının) bulunduğu ülkedeki muhabirine (muhabir faktor); alıcının adı, adresi ve talep edilen limiti bildirir.
*Muhabir faktor, alıcı firma hakkındaki istihbaratı olumlu ise limit tesis eder.
*Sözkonusu limit faktor tarafından ihracatçıya bildirilir ve satıcı ile faktor kuruluşu arasında bir sözleşme yapılır.
*Satıcı, malı sevkeder ve düzenlemiş olduğu faturanın aslına temlik şerhi koyarak ve ödemenin muhabir faktor'e yapılmasını beyan ederek müşterisine (alıcıya) gönderir ve bir suretini de faktor'e teslim eder.
*Faktor, faturayı vadesinde muhabir faktor kanalı ile tahsil eder ve satıcıya öder. Satıcı firmanın vadeden önce peşin ödeme istemi halinde düzenlenen faturanın en çok yüzde 80'ini satıcıya (ihracatçıya) ön ödeme (avans) olarak ödeyebilir.
*Faktoring'de tahsilat riski faktor tarafından üstlenildiği için reklamasyon dışındaki bütün sorunlar faktor tarafından çözümlenir ve satıcıya bilgi verilir.
*Bu tür faktoring işlemlerinde, alıcının mali güçlüğe düşüp ödeme yapmaması durumunda, faktor vadeden sonraki 90. gün garanti limiti kapsamındaki bedelin tamamını (yüzde 100) öder. Burada satıcı (ihracatçı), vadeli yüzde 100 garantili ve finansman sorunları olmaksızın satış yapma olanağına kavuşurken, alıcı da (ithalatçı) likidite sorunlarından bağımsız, akreditif açmadan, vadeli alım yapma olanağına kavuşmaktadır.
Kabil-i rücu ihracat faktoring'i: Satıcı uzun süredir çalıştığı ve iyi tanıdığı alıcılarda risk görmediği durumlarda ihracat alacaklarından doğan haklarını faktor'a kabil-i rücu temlik edebilir. Bu tür işlemde, faktor; alacağın takibi ve tahsilini üstlenir, vadeden önce ön ödeme yapabilir. Ancak, alacakların tahsil edilmeme riski ile ilgili tüm sorumluluk satıcıya aittir.
İthalat faktoring'i: Yurt dışından vadeli, mal mukabili ve faktoring kapsamında ithalat yapmak isteyen alıcı, bu konuda satıcı ile anlaşır. Satıcı, kendi ülkesindeki faktor aracılığı ile Türkiye'deki faktor ile temas kurar, gerekli limitleri ister. Türkiye'deki faktor, limit saptanması hususunda alıcı ile temasa geçerek, gerekli bilgi ve belgeleri temin eder ve inceleme sonucu olumlu ise alıcı (ithalatçı) adına limit tesisi yapılır ve bu limit satıcının (ihracatçı) ülkesindeki faktor'a bildirilir. Alıcı, vadede faktor'un bildirdiği hesap numarasına ödemeyi yapar. Böylece, ithalatçı likidite sorunlarından bağımsız mal mukabili ve vadeli ithalat yapma olanağını temin eder.
Diğer faktoring türleri: Bazı hizmet türlerinin faktoring işleminde yer alışı aşağıdaki faktoring türlerini oluşturmaktadır.
Geleneksel faktoring: Faktor'un ticari riskleri tamamen üstlendiği ve genellikle satıcıya bir avans ödemesi yaptığı bir faktoring işlemi olup, uluslararası uygulamada yaygın bir kullanım alanı mevcuttur.
Zahiri faktoring: Faktor'un ticari riskleri yüklenmeden, sadece vesaikin tahsilini üstlendiği bir faktoring işlemi olup, uluslararası uygulamada oldukça seyrek rastlanan bir türdür.
İskontolu faktoring: Alacakların vadesi dolmadan önce faktor tarafından iskonto edilerek bakiyenin satıcıya ödenmesine imkan veren bir faktoring türüdür.
Vadeli faktoring: Satıcının faktor'den aylık kredili satışların ortalama vadesi üzerinden ay sonlarında toplu tahsilat yaptığı, faktor'den avans almadığı ve ödemelerin vade sürelerinin sonunda yapıldığı, satıcıya finasman desteğinin sağlanmadığı bir faktoring türüdür.
Açık faktoring: Bu faktoring türünde satıcı, kendi adına hazırladığı faturada alacağın muhatabının faktor kuruluş olduğunu belirtir. Faturaların üzerine ödemenin vadede doğrudan faktor'e yapılmasına ilişkin bir ihbar notu konulmaktadır. Bu işlemde faktor, yapılan sözleşme çerçevesinde alıcının ödeme yapmaması halinde doğacak riski kısmen veya tamamen üstlenebilir. Faktor kuruluşlar, satıcının da riskin bir bölümünü üstlendiği anlaşmaları genellikle tercih etmektedirler.
Gizli faktoring: Bu tür faktoring işleminde; satıcı faturaların üzerine ödemelerin faktor'e yapılmasına ilişkin bir not koyduğu taktirde alıcı ile ilişkilerinde olumsuz bir etki yaratacağını düşünerek faktor'un adını tamamen gizli tutmak isteyebilir. Bu işlem, satıcının kredili olarak satacağı malları peşin bedelle faktor'e satması, faktor'un da satıcıya malların alıcıya teslimi ve bedelinin sağlanması için vekalet vermesi yoluyla yürütülmekte, faktor'un mevcudiyeti alıcıya duyurulmamaktadır.
Kaynak: Faktoring Derneği /kobifinans